Извор: slobodnaevropa.org

Мирсад Бехрам
Дури и повеќе од 20 години по војните во поранешна Југославија, во општествата на земјите кои произлегоа од нејзиното раскинување,нема културатна сеќавање, туку култура на лаги и негирање, тврдена од страна на некои од повеќе реномирани критичари на националистичките политички елити од Балканот. За време на собирот во Мостар беше наведено дека сеќавањето на она што се случувало за време на војните во деведесеттите  беше ” филтрирано ”, жртвите беа секогаш ” ние ”, и непријатели се ” тие ”, бидејќи некои од повеќе реномирани критичари на националистичките политички елити од Балканот  тврдат и предупредуваат им оставаме на нашите деца еден свет на убијци, кои ќе бидат примерни граѓани.

Познатиот филмски и театарски режисер од Сараево, Дино Мустафиќ, смета дека самиот термин културата на сеќавање подразбира развивање на култура на сочувство. Здруженијата на регионот, сепак, се многу далеку од тоа.

“За жал, морам да кажам дека живееме во општество во кое сеќавањето е премногу филтрирано, тоа поминува низ општествено-политички дискурс и ние најчесто се сеќаваме на тие датуми, настани или факти што ги прават ‘нашите’ луѓе жртва, а одбиваме да ги одбележиме тие датуми и години и факти во кои одредени групи искусија морален и цивилизациски пад “, вели Мустафиќ.

Оливер Фрљич, директор на познатиот театар, потсетува дека во Хрватска беа усвоени различни документи  за принудување на општеството да се избришат одредени прашања од нивната меморија.

“Во овој поглед, многу често ја споменувам Декларацијата за војна на независност, во која се наведува дека војната предводена од Хрватска беше исклучиво војна за одбрана. Жителите на Мостар веројатно го знаат ова најдобро, до кој степен тоа беше војна на одбрана, што правеше една држава на територијата на друга држава, уништувајќи ги спомениците на културата и отворајќи кампови на крајот на 20 век “, рече Фрљич.

Многу може да се направи со помош на уметноста, кажуваат режисери, но прашањата кои се занимаваат со темата на соочување со минатото не баш добредојдени. Оливер Фрљич, исто така, го наведува примерот кога тој глумел во една драма за Сребреница во Суботица. “Ми се чинеше дека  дека тоа беше вистинскиот начин за српската заедница да се соочи со одговорноста за таа трагедија. Ова, исто така, предизвика серија реакции. Јас бев постојано критикуван  дека моите драми беа памфлети”, вели Фрљич.

Воени злосторници – “ѕвезди” и “модел граѓани”

“Мислам,за  каков вид на културата на сеќавање зборуваме  кога осудените за воени злосторства, повторно се главните ТВ-ѕвезди? Тие се постојано на ТВ, тие ги објавуваат своите книги,ги промовираат овие книги, коментираат за политички и социјални настани, коментираат за пресудите на Хашкиот трибунал. Ова не се случува никаде на друго место. Тоа е лудо. Ова не постои никаде на друго место “, истакна режисерот Дино Мустафиќ, додека говореше за време на собир за културата на сеќавање која се одржа во Мостар.
Општествата на поранешните југословенски држави се поделени во “ние” и “тие”, така што воените злосторници се рехабилитираат, наместо да бидат забранети од вршење на важни функции.

 “Весна Пешиќ напиша пред неколку дена еден текст во кој таа изјави дека многу воени злосторници повторно беа на листите за локалните избори и на неодамнешните избори во Србија. Ова веќе се случи порано, но јас очекувам дека тоа ќе се случи и во нашата земја” , рече Дино Мустафиќ.
Поранешниот новинар и уредник на политичкиот магазин “Дани” од Сараево, Сенад Печанин, вели дека наместо култура на мултиетничноста имаме диктатура на национализам, и тоа е причината зошто општествата од овој регион се во таква состојба .
“Ние, за жал, живееме во време во кое  културата на сеќавање е во остра опозиција на традицијата на заборавот, во која културата на одговорноста е во остра опозиција на  неодговорност, во која културата на Антифашизмот стана предмет на идеолошки дискусии еднаква на дискусии со фокус на прашањето за тоа дали некој е левичарски или десничарски ориентиран “, смета Печанин.

Културата на сеќавање е важна како катарза, ако посакуваме најдобро за нашите деца, велат уметниците и аналитичари и се прашуваат дали ќе оставиме свет на убијци, кои повторно ќе станат идол- граѓани, како наследство за нашите деца.