Извор: recom.link

Kомеморацијата на претседателот Хашим Тачи за српските жртви во “Gracka е Vjeter” е важен настан во процесот на справување со минатото – но тоа не е доволно.

Теута Хоџа

По војната, вклучените страни обично не се во контакт еден со друг поради штетата предизвикана од двете страни. Како резултат на тоа, тие делат заедничка омраза и нема простор за помирување. Заедниците обично се занимаваат само со жртвите кои припаѓаат на “нивната страна”, и не покажуваат емпатија за “другата страна”. Ова резултира со менталитет дека целината на една страна е означена како жртва, а другата страна се гледа како целосно виновна – криминалците се секогаш на спротивната страна.

Во јули 1999 година, кога силите на НАТО влегоа во Косово,  14 српски цивили беа убиени во селото Gracke е Vjeter, вклучувајќи  и 17-годишно момче. Посетата на претседателот на Хашим Тачи во селото на 20 јули оваа година, за чест и спомен на овие жртви, е важен настан во процесот на справување со минатото. Политичката волја на претседателот на Косово е единствен  позитивен чекор напред , но сепак овој чин не треба да биде поврзан со личноста на поединецот, туку со институционалното тело кое тој го претставува. Оваа иницијатива треба да се гледа како исполнување на институционалните одговорности, во овој случај на претседателската функција, а не чин на добра волја од страна на поединец кој има одредени позиции.

Косовското општество се уште го негира фактот базиран на информации за она што се случи за време на војната и веднаш по војната. Албанците, на пример, немаат целосни и точни информации за тоа што се случило со Албанците, а уште помалку имаат информации за тоа што се случило со неалбански заедници во Косово.

И покрај тоа што поминаа 17 години, локалните институции се уште немаат официјален список на сите жртви од војната, а тоа создава простор за манипулација на броеви. Судењата за воени злосторства не се доволни, особено кога станува збор за поединци со висок профил. Континуирано ослободителната пресуда придонесува за креирање на херои и митови од воените настани. Покрај тоа, иницијативи основани и поддржани од страна на институциите до сега се унилатерални и ексклузивни.

Младите косовски Албанци  живеат во исклучиво албанско население и имаат малку или никаков контакт со другите етнички заедници и се изложени на институционално одобрени етноцентричнИ наративи на мнозинското население. Историските книги не содржат ништо за неалбанските жртви на војната, додека бројот на албанските жртви е претеран и не се базира на било каков конкретен факт. За оваа причина, сочуството за неалбанските жртви се смета за погрешна и неприфатлива информација.

Жртвите на Gracke е Vjeter се убиени за време на бербата на нивните култури; тие беа невини. Како резултат на институционалниот неуспех да се подигне свеста на општеството за убиството на косовски цивили, за време и непосредно по војната, нашето општество смета дека е тешко да се прифати горчливата реалност на постоењето на неалбанските жртви во Косово. Цивилните жртви се маргинализирани и не се јавно признати во начинот на кој другите категории на воените жртви бараат  социјална и финансиска поддршка од државата.

Спомениците кои се посветени на цивилните жртви и војници се претежно финансирани од страна на семејствата на жртвите. Институциите треба да бидат оние кои ќе ја одобрат изградбата на овие споменици и на тој начин ќе се спречи елементи на говор на омраза кои се прикажани на нив.

Посетата на Тачи на Gracka е Vogel е важен чекор напред, иако тој доби многу критики за почитување на српските жртви  како “жртви на албанскиот тероризам”. Целосниот натпис на спомен плочата, “Žrtve šiptarskog terora na žetvi jula 1999 (жртви на албанскиот тероризам во текот на жетвата во јули 1999 година) “, а особено  фразата” šiptarskog terora “(албанскиот терор) е говор на омраза и генерализација на Албанците и не треба да градиме спомен-плочи за националистички цели. Таквиот пристап не придонесува за стабилен мир и помирување, тоа само го продлабочува јазот меѓу заедниците кои веќе имаат нестабилни односи.

Политичката и декларативна подготвеност на претседателот Тачи е добредојдена, иако недоволна, бидејќи тоа е чекор кој мора да се превземе. Обвиненијата се многу важни во процесот на враќање на довербата во јавните институции и за стабилен мир и владеење на правото. Слични иницијативи треба да бидат направени од страна на други политичари од регионот со цел да се даде приоритет на цивилните жртви на војната преку давање  инклузивен простор и поголема финансиска поддршка.

Авторот е заменик директор на Младинската иницијатива за човекови права, МИЧП, во Косово

(Објавено на Приштина Инсајт, 29.07.2016)