Сараево 1992 – Киев 2022 година

Сведоци сме дека и 30 години по Сараево 1992 година, идеите за фашизам, омраза и поделби сè уште се многу живи. Жива е и херојската борба за правда, слобода и мир.

Граѓаните на Буча, Киев, Мариупол и многу други градови во Украина преживуваат терор, агресија и хуманитарна катастрофа. Слично како и граѓаните на Сараево во Босна и Херцеговина во 90-тите, и тие стојат на линијата на одбрана на европските човечки и цивилизациски вредности, на слободата и на животот во мир.

Агресијата врз Украина започна на 24 февруари 2022 година. Во првите 140 дена од агресијата беа убиени илјадници цивили, од кои стотици беа деца. Стотици илјади ги загубија своите домови, илјадници згради беа уништени, вклучувајќи национални споменици, болници и историски градби. Украинците живеат секој ден во ужас, опкружени со гранатирање и воени напади.

Киев сега стана град-огледало на окупираното Сараево. Сеќавањата на геноцидот извршен во Сребреница, злосторствата извршени во Приједор, Вишеград, Фоча, Централна Босна и други региони се будат кај народот на Босна и Херцеговина додека тие сведочат како Русија користи слични методи на водење војна, манипулација и негирање исто како и оние што беа користени за време и по војната во Босна и Херцеговина.

Првиот мирен протест за поддршка на народот на Украина во Сараево, насловен „Стоиме покрај Украина“, организиран од Центарот за постконфликтно истражување на 9 април 2022 година (фото: Бениса Бибуљица)

Војната во Босна и Херцеговина заврши со потпишувањето на Општиот рамковен договор за мир во 1995 година, но земјата сè уште се соочува со дестабилизирачки политики, етнонационалистички претензии и постојани меѓуетнички поделби, дури и 26 години подоцна. Сведоци сме и на проруското влијание и симпатии од политичките актери во Босна и Херцеговина и регионот, кои преку политика на поддршка или неутралност се запишуваат на погрешните страници од историјата на агресорот.

Поддршката за Украина денес не е ниту прашање ниту идеја – тоа е должност за сите нас кои веруваме во правда, еднаквост, толеранција и мир. Поддршката за Украина денес е поддршка за развојот на Европа која сите ја сакаме и во која веруваме – Европа која живее во достоинство, слобода и демократија. Поддршката за Украина денес е поддршка за сите жртви кои доживеале и сè уште доживуваат неправда, злосторства и геноцид, од Босна и Херцеговина, Руанда, Сирија, Јемен…

Руската агресија врз Украина нè потсети сите нас во Босна и Херцеговина колку е кревок мирот во сите контексти каде што не се постигнати постулатите на транзициската правда и каде што процесот на справување со минатото не е завршен. Нè потсети дека напорите за градење мир и спречување на омраза и насилство се должност и одговорност на сите локални чинители, влади и меѓународната заедница. Таквата должност и одговорност никогаш не завршува.

Кога го основав Центарот за постконфликтно истражување пред повеќе од десет години, неговата главна мисија стана обновување на мировната култура и спречување на насилни конфликти во Западен Балкан преку употреба на докажани, мултидисциплинарни и иновативни пристапи за мировно образование, мултимедијална креативност, спречување конфликти, постконфликтно истражување, човекови права и транзициска правда.

Кога беше основан нашиот Центар, поголемиот дел од граѓанското општество и меѓународната заедница нè сметаа за „чудни“, нагласувајќи дека нема потреба да се спречи војна која завршила пред само околу дваесет години и дека премногу се фокусиравме на „досадни“ теми од деведесеттите. А сепак, еве сме, сведоци на тоа како европското општество не го исполни ветувањето „никогаш повеќе“. Наместо тоа, ни останува надежта и посветеноста дека врз основа на сопственото искуство на нашата земја можеме да понудиме помош, признание и поддршка.

Велма Шариќ е истражувач, новинар, експерт за градење мир и бранител на човековите права од Сараево. Таа има над 20 години работно искуство и моментално е основач и претседател на Центарот за постконфликтни истражувања и основач и главен уредник на Балкански дискурс.