.jpg)
Извор: recom.link
Притвор центар на МКС во Шевенинген, фото: МКС
Дали извршителите на геноцид и воени злосторства се чувствуваат виновни? Како ја гледаат меѓународната правда? Дали строгите санкции ја промени нивната перспектива, или тие сонуваат за одмазда? До сега, одговорите на овие прашања беа субјективни. Но, четири години (2011-2015), адвокат Дамиен Скалија од Католичкиот универзитет во Лувен (Белгија) работеше за да се пополни оваа празнина, со финансиска поддршка од Швајцарската национална фондација за наука.
Тој се сретна со 55 мажи обвинети за најлошите можни кривични дела (за геноцид, воени злосторства и злосторства против човештвото), од кои беа ослободени 9. Тој се состана со 37 мажи обвинети за геноцид од страна на Меѓународниот кривичен трибунал за Руанда (МКТР) и 18 други обвинети за воени злосторства и злосторства против човештвото од страна на
Меѓународниот кривичен трибунал за поранешна Југославија (МКТЈ). Придружуван од страна на психологОТ Мина Раухенбахи и криминологот Мари Софи Девресе (и, исто така, поврзани со Католичкиот универзитет во Лувен), Дамиен Скалиа ги посети осудените за геноцид од Руанда во затворите на Мали и Бенин, како и ослободените од МКТР кои се уште живеат во “сигурна куќа “во Аруша. Тој, исто така отиде во различни европски затвори за да се види со МКТЈ осуденици. Тој постави прашања и одговори, под услов на анонимност.Дамиен Скалија презеде чудно патување во светот на овие воени злосторници, каде што едвај се чини дека постои чувство на вина. За оние кои се надеваат на грижа на совест, или барем дека одговорноста за своите дела ќе ги прогонуваат, резултатите од оваа студија се убедливо разочарување.
Од Пјер Хазан, Редакциски советник и вонреден професор на Универзитетот во Нојшател
JusticeInfo: Што беше причината да направите вакво истражување?
Дамиен Скалија: Постојат секакви видови на литература за очекувањата на жртвите и луѓето во конфликтните зони на меѓународната правда. Исто така, постојат неколку студии, водени од страна на психолозите, за тоа како луѓето ја преминуваат линијата да станат воени злосторници. Но, немаше речиси ништо за тоа како воените злосторници ја гледаат меѓународната правда. А сепак, тие се еден од главните актери. Тоа е она што ние сакавме да истражуваме.
JusticeInfo: Дали бевте изненадени?
ДС: Да, на неколку точки. Всушност, за разлика од високо профилните обвинети како политичките лидери Милошевиќ, Караџиќ и Шешељ, речиси сите обвинети, или барем 55-те кои ги сретнав јас, ја одиграа играта на меѓународна правда. Тие не се однесуваа како поранешниот диктатор на Чад Хисен Хабре кој, во текот на судењето, беше тивок и носеше темни наочари. Тие ја организираа нивната одбрана, најдобро што можеа. Во ретроспектива сите тие велат – и јас не можам да кажам дали тоа е искрено од нивна страна или ако тоа е реконструкција по настанот – дека тие очекуваат правда од трибуналот, но тие не го добија.
JusticeInfo: Дали сретнавте некој кој има грижа на совест?
ДС: Од 46 со кои разговарав само двајца ја признаа вината. Еден од нив е од Руанда и еден од поранешна Југославија. Јас не знам дали тоа е само случајност, но и двајцата се обвинети за силување и сексуално насилство. Дали е тоа потешко да се одрече од бомбардирањето на цивили? Можеби, но и други лица обвинети за сексуално насилство ја негираа одговорноста. Ако зборуваме за многу поранешни министри и политички лидери, тие никогаш не биле соочени со реалноста на војната. Така, полесно може да се каже дека тие не чувствуваат некаква грижа на совест.
Тие се гледаат себеси како жртвени јагниња.
JusticeInfo: Сакаш да кажеш дека тие не се чувствуваат воопшто виновни?
ДС: Да. Чудно,не сретнав ниту еден ревизионист. Никој не се обидел да негира дека имало геноцид против Тутси во Руанда, ниту пак за воени злосторства во поранешна Југославија. Но, тие велат дека не се виновни. Понекогаш тие велат дека е цимерот од затвроската ќелија кој постапил да ја придобие лидерската позиција, или од страв за сопствената кожа. Но, поединечно, тие не признаваат дека се виновни, тие велат дека се жртвени јагниња. Еден од нив ми рече, на пример, “кога гo слушав обвинението, ми се чинеше дека се зборува за некој друг”.
JusticeInfo: Значи тие ги враќаат улогите?
ДС: Тие се гледаат себеси како жртви. Претпоставувам ова може да биде поради неколку причини. Прво и најважно,поради конфронтирачката природа на судските процеси значи дека тие треба да се бранат. Второ, е симболично тешко да се биде означен како ” сторител на геноцид ” или “воен злосторник” и се развива психолошки механизам за отпор . Што се однесува до оние кои се изјаснија како виновни пред меѓународната правда, ни кажаа дека тие тоа го направија од тактички причини, така што ќе добијат намалување на казната, но тие навистина не се чувствуваат виновни! Конечно, сите тие мислат дека меѓународната правда е нелегитимна, составена од луѓе кои не разбираат ништо за нивната култура или реалноста на нивната војна. Еден човек од Руанда ги спореди судиите со слепи лица неспособни за восприемање на “реалноста”.
Еден поранешен воен лидер од поранешна Југославија ми кажа дека користењето на западни концепти како што се “командна одговорност” беше апсурдно во контекст на војните во поранешна Југославија. “Имав десетици илјади мажи под моја команда”, рече тој. “Нема сомневање дека неколку десетици од нив извршиле злосторства. Но како можам да го претпоставам тоа во хаос и анархија? Тие биле обични луѓе кои зедоа оружје и го правеа она што мислат дека е најдобро. Трибуналот замислува дека секоја армија е дисциплинирана и е под целосна команда, како можеби некои западни армии. Но, тоа не е точно. “
JusticeInfo: Дали има разлика меѓу криминалците од Руанда и поранешна Југославија?
ДС: Главната разлика произлегува од фактот дека МКТР имаше мандат да ги казни сите меѓународни злосторства извршени во 1994 година во Руанда, но беа казнети само оние што извршија геноцид врз Тутси и никој од другата страна. Во очите на извршителите на геноцид, тоа е доказ дека Трибуналот не беше фер. Како општ резултат на тоа, тие веруваат – и тоа, исто така важи и за воените злосторници од поранешна Југославија – дека меѓународната правда е продолжување на војната преку правни средства. Нивното судење и годините поминати во затвор не служат за било каква образовна намена. Некои велат дека тие би сакале да се вратат на власт. Сите обвинети се согласуваат дека меѓународната правда е политизирана и контролирана од нивните поранешни непријатели и Западот.
JusticeInfo: Како меѓународните и националните судски власти одговорија на вашите студии?
ДС: Ние се надеваме да ги презентираме нашите заклучоци на Меѓународниот кривичен суд. Морам да кажам дека сме изненадени од вирулентноста на критики против нашето истражување. Многу правници сметаат дека мислењата на овие луѓе како автори на такви ужасни злосторства ,не се важни. Ние, од друга страна, мислиме дека е важно да се знае повеќе за реакциите на клучните играчи во меѓународната правда и без разлика дали ви се допаѓа или не, обвинетите се клучни играчи.
JusticeInfo: И на крај, какви се вашите заклучоци од оваа невидена студија?
ДС: Една од точките кои обвинетите упорно ни ги кажуваат е нивната желба да се одбележи разлика меѓу “нив”, странските судии и “нас”, обвинетите кои се чувствуваат излишени од меѓународната правда. Едно нешто што би сакал да се провери е дали комисиите за националната правда и вистината би биле подобро прифатени од страна на обвинетиот.
