Ми раскажува пријател, сиот вчудоневиден, дека група тинејџери на проекција на понов македонски филм во кино (не дека е различно од проекција на кој било  холивудски наслов), постојано си гледаат во телефоните и реагираат само на акциски момент и реплика што може (само накратко) да им го привлече вниманието. И човек навистина не може, а да не се запраша: каде згрешивме? Пријателка пак, ми пишува дека решила своето дете никако да не го пушта во кино на проекција на најновиот македонски филм што ѝ се обраќа (пред сè) на тинејџерската генерација (само) заради насловот „Убиј ги прво децата“. Таа смета дека има поубави начини за да се пренесат некои пораки до децата. Моите аргументи беа дека насловот е сосема во функција на филмското дејство и дека на прв поглед шокира само како наслов, наспроти секојдневниот ужас со кој се соочуваме. И дека со оглед на погоренапишаното, можеби идејата (со насловот) е (очајнички) обид да се  испрати  порака кон тинејџерите барем за момент да ги отворат очите за сето она што се случува околу нив кога за момент ќе го тргнат погледот од екранот на телефонот (а што често може да е предоцна). Филмот за којшто зборува(в)ме е првото целовечерно остварување на успешниот филмаџија Димитар Оровчанец, кој по многубројните кратки проекти од поширок дијапазон, конечно „ни боде“ прво во уши со насловот „Убиј ги прво децата“ (2024), позајмен од една од репликите во филмот. Оваа романтична акциска комедија се фокусира врз „преживувањата“ на тројца другари, тинејџери, кои по игра на случајот (или повеќе случајности) се вплеткуваат во непосакувани релации со различни сомнителни ликови од криминалното подземје и „надземје“. Оровчанец е и сценарист на филмот (со асистенција на Александар Русјаков) кој свои доживувања, случки, помалку или повеќе вистинити, инкорпорирал во приказна што со многу (црн) хумор често се потпира врз референци на голем број познати остварувања од седмата уметност. Раскажувачки  (меѓу другото низ годините и самиот стоејќи зад камерата), многу му помага искусното око на нашиот веќе легендарен директор на фотографија Владимир Самоиловски, кој вешто ги осветлува или затемнува, обојува и нијансира сцените, продукциски соодветно поставени од Сашо Блажевски, градејќи го контрастот на светлиот, жив и полетен, наивен младешки свет, наспроти суровата и темна турбо-криминална реалност во која младите луѓе се втурнати (речиси) сосема неповикани. Главните улоги ги толкуваат три надежни имиња на македонскиот (не само) филм.

Миа Жиро („Сестри“) е разгалената Матеа, балерина во костумот на „Црниот лебед“ , која несвесно ја ризикува својата судбина со можноста да биде вовлечена во трагиката на ропството од Лошиот волшебник од либретото на балетот на Чајковски. Потенцијалот што го носи го оправдува изборот. Неа ја придружуваат верните другари, Мартин и Џорџ(и). Првиот го толкува Стефан Спасов (помали улоги во „Мими“ и „Врба“), кој базира врз својот шарм, додека во ликот на вториот – плени леснотијата на поигрување во сите ситуации на Мартин Ѓоргоски (кој своевремено дебитираше во главната улога во „Џган“). Со „Убиј ги прво децата“, македонската кинематографија добива наслов каков што ни недостасува во градењето публика – таков што ќе ѝ се обрати на подизгубената, во отсуството на систем на вредности, генерација. И без оглед на тоа што некој ќе сака во него да гледа акциски обид за мак-верзија на „Децата шпиони“, без оглед на наивноста, најизразена во разрешницата / престрелката / разврската или уште некои недоследности, овие нешта, сепак, нема многу да ја „потресат“ пошироката публика којашто навистина само ќе се потсети дека „младоста е куршум испукан во магла“, како што е и слоганот на филмот. Дека македонската, не само тинејџерска публика, на домашен кино-терен најмногу се одзива на комедии е неверојатниот успех што го постигна режисерско-сценаристичко/актерскиот тандем Марјан Гавриловски – Никола Кузелов, кои цели 6 години по топлиот целовечерен првенец, драмата „Јавачи на коњи“, своето независно творечко филмско патешествие го продолжија со комедијата „Те дуа, жими мене“ (2023). Филмот е убедливо најгледаниот македонски филм во киносалите „Синеплекс“ од нивното отворање. Во него, тројца другари, двајца со своите пороци, а третиот – со хармоника, по бурна непроспиена ноќ, без многу свест за своите постапки, се будат во друштво на сопруга за едниот од нив, купена во Албанија. И – решаваат да ја вратат. Своевидниот „роуд-муви“ стил на раскажување ги води тројцата пријатели во куп згоди и незгоди низ кои среќаваат најразлични ликови кои само го дополнуваат и надградуваат урнебесното темпо веднаш штом филмот ќе префрли „во втора, па во трета… брзина“. Умешноста на сценаристичкото достигнување на Никола Кузелов е во тоа да не ја потцени публиката, вешто избегнувајќи да ги сведе дури и намерно карикираните ситуации на евтин скеч. Режисерот Гавриловски пак, својата визија сликовито ја надградува не дозволувајќи да западне во канџите на тривијалноста, а со предрасудите си поигрува на начин со кој ги собира симпатиите (впрочем, наградата од публиката на Фестивалот во Тирана ова го потврди на најдобар можен начин).

Се чини дека ништо не би било толку добро, доколку кастингот не е полн погодок. Одлична е спојката на тројцата „верни другари“ Кокан, Двојка и Сакс, коишто како дијаметрално спротивни карактери ги доловуваат Кузелов, потоа актерот на Театар Комедија Атанас Атанасовски и, за прв пат во улога на филм, авторот на музиката, Валентин Видовиќ. Ангела Стојановска, своевремено прогласена за најдобра студентка на нашиот Факултет за драмски уметности, уверливо ја продолжува својата ангажирана нагорна сценска линија и на филм, овде во улогата на купената невеста Фатјона. Но македонската кинематографија во последните денови не заостанува и со обработката на други теми важни за тинејџерите. Пример е и драмата „Сестри“ (2021) на Дина Дума. Кога две другарки, чиниш посестрими (затоа англискиот наслов „Sisterhood“ – „Сестринство“ многу повеќе ја доловува суштината), непромислено го надминуваат непочитувањето на интимата на својата врсничка, што доведува до несогледливи последици. Сценаристичкиот тандем, Дина Дума и Мартин Иванов, ги комплетира искуствата од своите претходни остварувања. Нивната комбинација успешно ја избегнува замката од можни тривијални решенија и бескомпромисно ја гради мачната атмосфера на филмот, не оставајќи му простор на гледачот да избега од неа. Пренесувањето на големиот екран на напишаното, Дума го прави со затемнување на сликата, како што нештата попримаат невесел карактер… Притоа, голема заслуга  има кинематограферот Наум Доксевски, кој „здраво“ ја зграбил шансата, заедно со режисерката Дума, да се внесат себеси во својот целовечерен првенец. Но тоа што се чини завршува огромен дел од работата е одличниот кастинг, зад кој и овој пат со своето реноме стои Кирјана Николоска, наметнувајќи се како апсолутен фаворит во оваа значајна филмска алка од работата зад камерата кај нас. Па така, за главните улоги се избрани младите девојки Антонија Белазелкоска и Миа Жиро. Градацијата во нивното пријателство е клучната и врвна алка врз која успешно базира филмот. Убави епизоди остваруваат и Ханис Багашов и Марија Јанчевска, од помладите носители на улоги, а впечаток оставаат и леснотијата во играта на Верица Недеска и потресната сугестивност на Ана Левајковиќ – Бошков, изразена пред сè, со силна фацијална експресија. На младите им се обраќа и филмот „Стела“ (2020). Нефункционалното семејство и врсничкото насилство, го принудуваат 11-годишното момче Никола да избега од домот на родителите во Германија и својот мир да го најде во живописните предели на Галичник, од каде што потекнува неговиот татко… Младата сценаристка Ева Камчевска, на која ова ѝ е прво целовечерно остварување, развојот на авантурите на момчето што го прави непромислениот чекор, го надградува со низа последователни, не многу уверливи, ситуации кои се придружени и од предвидливи дијалози.

Ваквиот „развој на настаните“ можеме да го оправдаме со идејата дека филмот, пред сè ѝ е наменет на детската публика, па пораката полесно се пренесува со поголемо праволиниско развлекување на дејството. Во оваа насока, во сликањето на големиот екран „вози“ и режисерот Стојан Вујичиќ. Најсветлата точка во филмот е младиот Петар Маниќ во улогата на момчето Никола. Нему му се придружуваат искусните актери Тони Михајловски (во ликот на дедото – чиниш пресликан од планинските авантури на омилениот детски литературен лик Хајди), Дејан Лилиќ и српската актерка Христина Поповиќ (како раскараните родители на момчето), како и Симеон Мони Дамевски (кој го толкува пријателот на дедото, ветеринарот). Катарзична моќ, дури и претпоставена со насловот на филмот, треба(ше) да донесе овчарското куче Стела, но и покрај неспорно милиот животински лик, не е успешно доловено (ако воопшто и било посакувано) решавачкото влијание на дружбата дете – миленик (многу поголема е веројатноста разрешницата да ја препознаете во односот на момчето со дедото).

И конечно, еден филм без кој ова „набројување“ би било невозможно, кој го стартуваше новиот тренд на обраќање на публиката на своите (скоро) современици. Вистинската потврда на филмското мото на „Џган“ (2016) на режисерот Вардан Тозија дека „Никој не се раѓа насилен“ произлегува буквално од секој кадар на клаустрофобичната сива безнадежна атмосфера во приказната за момчињата од дом за деца без родители чија и најмала можност за емотивно исполнување е осудена на пропаст уште во самиот старт. Тозија не се обидува да оправда, да најде изговор, да ублажи или да релативизира. Сè се случува со брзина со моќ на булдожер кој ги руинира и без тоа кревките нишки (с)очувана човечност во опкружувањето – џелат за оваа категорија млади луѓе. Токму оние кои го заслужуваат и погореспомнатиот слоган од актуелниот филм на Оровчанец, дека „младоста е куршум испукан во магла.“