Da li bi širu javnost iznenadio potez hrvatskog i srpskog državnog vrha da u Kninu i regiji najave i realizuju zajedničke investicije u infrastrukturu za rad i život?

Bilo bi to „potpuno očekivano“ od zvaničnog hrvatskog i srpskog državnog vrha imajući u vidu šta su predstavnici tih država realizovali u periodu od 1991. do 1995. godine kao „ideje društvenog i državnog blagostanja“.

Umjesto investicija u infrastrukturu za rad, rekreaciju, rehabilitaciju, zdravstvo, edukaciju itd., hrvatski i srpski politički vrh ponudili su opet iste manire suočavanja s izostankom socioekonomskih i realpolitičkih programa: doktrinu nacionalizma.

Smatrajući da je nacionalistički zanos prikladniji od socioekonomskih i realpolitičkih programa, politički vrh Hrvatske te politički vrh Srbije i bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska odlučili su učvrstiti populističku ideju da je država proces koji je već završen u ratovima devedesetih.

Pomenuta ideja nastaje na dvije premise: na premisi da je država pravna stečevina ratova devedesetih, odakle slijedi da ti ratovi nisu bili nimalo beznačajni za stvaranje države, a potom i na premisi da se na ratne posljedice danas ne može ni uticati jer neželjenih posljedica nije ni bilo. Te dvije premise i ukupna ideja koja se nastoji popularizovati ima jedan zadatak u savremenom političkom okruženju: ustanoviti metod i sistem društvene pokretljivosti nacionalnih hegemonija. Zadatak te ideje je da nacionalističkom zanosu pripiše isti institucionalni karakter koji je imao devedesetih. Nadalje će ta ideja poslužiti u svrhu ponovnih negacija odgovornosti koju ratni politički vrh Hrvatske te politički vrh Srbije i bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska imaju za posljedice prethodnih ratnih dejstava, pogotovo u regijama Knina i Prijedora, a potom i ignorisanje odgovornosti aktuelnog liderstva država za sanaciju tih posljedica u slučajevima u kojima je to moguće.

Malobrojna publika koju su okupila takva dva konstruisana pseudodogađaja memorijalizacije u fizičkom prostoru Knina i Prijedora nije bila ni opomena ni otrežnjenje mas-medijima na hrvatskom i srpskom jeziku da koristeći novinarski jezik i novinarski odnos prema stvarnosti ustuknu od uloge koja im se pripisuje u konstruisanju orkestriranih institucionalizacija pamćenja. Naprotiv, prenošenjem izjašnjenja hrvatskog državnog vrha, srpskog državnog vrha i političkih predstavnika bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska (baš u Kninu i Prijedoru) koji s punom moralnom odgovornošću stoje iza odluka hrvatskog i srpskog ratnog rukovodstva iz devedesetih, mediji na hrvatskom i srpskom jeziku odlučili su da još jednom pristanu na kreaciju medijskog realiteta baziranog na onim idejama koje stranačke (i državne) infrastrukture nastoje popularizovati svim dostupnim kanalima.

Tako su iza nas još dvije predstave za javnost realizovane tako da se formira mišljenje da su posljedice masovnog etničkog čišćenja, egzodusa i zločina protiv čovječnosti koje su pripadnici hrvatske i srpske vojske i policije počinili u Kninu i Prijedoru (i okolini) navodno samo datosti na koje se danas ne može uticati. Te datosti iskorištene su, međutim,  pri konstrukciji pomenutih pseudodogađaja kao optimalne scenografije političkog spektakla nacionalne hegemonije.

Kako je hrvatski državni vrh tradicionalno nastojao da gradu Kninu pripiše ulogu „grada pobjednika“ tako se formiralo konstruisano prećutno saglasje da je razvoj Knina i regije proces već završen u ratovima devedesetih. Iako je jedini ishod tog razvoja etnički čist, nacionalno homogen prostor, opstojnost reputacije Knina kao kontinuirane scenografije velike hrvatske državne pobjede ostvarena je upravo spektaklima koje je hrvatski državni vrh priređivao i tretmanom koji je taj spektakl imao u masovnim medijima.

Na tragu te manifestacije moći nacionalne hegemonije, državni vrh Srbije i politički predstavnici bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska odlučili su da povodom godišnjice „Oluje“ primijene isti koncept institucionalizovanog pamćenja. Kako su predstavnici RS-a  (uz saglasje pojedinih predstavnika bošnjačkog naroda) tradicionalno nastojali da u gradu Prijedoru onemoguće memorijalizaciju masovnog istrebljenja nesrpskog stanovništva, označavanja nesrpskog stanovništva bijelim trakama koje će kasnije biti odvedeno u koncentracione logore, masovnih ubistava civila i djece, tako je za pokušaj konstrukcije institucionalizovane memorije na „Oluju“ srpski politički vrh nastojao da označi Prijedor kao scenografiju grada „pobjednika“.

Čim su pospremljene pozornice institucionalizovanog sjećanja na „Oluju“ u režiji hrvatskog i srpskog rukovodstva, vremenski i prostorni pejzaž prošlosti oživio je ponovo u svim vidljivim posljedicama masovnih etničkih čišćenja i zločina protiv čovječnosti u Kninu i Prijedoru (i okolini) i resentimanu ratnih devedesetih i onim ljudima koji žive na tim prostorima. To je i bio jedini zadatak hrvatskog i srpskog političkog vrha pri komemoraciji „Oluje“: još jedno jednostrano i jednosmjerno političko informisanje s grubim podjelama na publiku u živom mediju prostor-vrijeme. Ostala je vidljiva samo suština homogenizacije: kolektivne bihevioralne prakse, predvidivosti i uobičajenosti izraženih stavova i mišljenja, ikonografije „mi/nas“ sa stjegovima i zastavama, i stranačke mašinerije koje stoje iza pokušaja institucionalizovanja jednostrane memorije.

Umjesto zaključka da su takav način memorijalizacije kreirale dominantne političke elite pa  tako postupak inkluzivne memorijalizacije trenutno izgleda nemoguć, treba primijetiti da je – uprkos sve većem trudu stranačkih mašinerija koje koriste državnu infrastrukturu – publika takvih pseudodogađaja sve malobrojnija, čak i kad je unajmljena.

Ljupko Mišeljić (1996) je novinar. Istražuje, analizira i prezentuje teme politike, ekonomije, umjetnosti i mas-medija.