Извор: Индепендент

Македонија е сиромашна земја со слаби институции, нема традиција на демократија а има наследството на етничко незадоволство – и сега е оставена да се бори за себе во еден опасен свет.

Една мала балканска земја е во состојба на криза. Во Македонија, работите се сериозни. Ако земјата и понатаму се спушта  во хаос – и ако настаните брзо се движат во таа насока – тогаш не само што е нејзината иднина како функционална демократија во опасност, но дури и интегритетот на државата е во опасност.

Во извесна смисла, криза е норма во Македонија. После остатоците од Југославија на почетокот од 1990-тите години, земјата се бори да се воспостави како одржлива држава во еден од потешките региони во светот. Соседна Грција го отфрли правото на Македонија да го користи своето уставно име; Бугарија ги оспори  тврдењата за посебен национален идентитет; и Србија го оспорува правото на Македонија за автокефална црква.

Дури и полошо, Македонија е остро поделена меѓу мнозинството Словенско население, познато како Македонци, и големо албанско малцинство, кое сочинува околу една четвртина од населението. Во 2001 година, две години откако Албанците од соседно Косово успеаа да се одлепат од Србија, Албанците во Македонија ги започнаа своите напади. Алармирани од последиците за регионалната стабилност, западот брзо интервенираше и наметна договор во кој Албанците се откажаа од какви било планови за поделба во замена за поголеми политички права.

Од тогаш, Македонија во голема мера беше заборавена од Запад. Формално, земјата е кандидат за членство во ЕУ, но патот е блокиран од Грција, а и од Бугарија. Истото важи и за нејзиното членство во НАТО. Како резултат на тоа, сиромашна земја со слаби институции, не постои традиција на демократија  и наследството на етничко незадоволство продолжува во еден опасен свет.

И покрај бројните предизвици, Македонија успеа да постигне напредок во последната деценија.Внатрешната македонска револуционерна организација (ВМРО), предводена од страна на млад реформатор, Никола Груевски, ја освои власта од поранешните комунисти и се започна радикален ремонт на инвестициска клима, генерирање импресивни нивоа на економски раст. Во меѓувреме, поранешните лидери на албанското востание, потоа една политичка партија наречена Демократска унија за интеграција (ДУИ), ја презеде позицијата во коалиција со ВМРО со што се обезбеди широка политичка стабилност.
Но, зад оваа позитивна фасада,системот базиран на традиционално покровителство на Македонија, кој го потценува владеењето на чиста политичка моќ, остана непроменет. Ова стана јасно графички во февруари минатата година, кога лидерот на опозицијата, Зоран Заев, објави дека имаше илјадници прислушувани телефонски разговори во кои открија корупција, изборна измама и криминал на највисоките нивоа на власта.

Доказите укажуваат дека прислушувањата биле направени од страна на локалните разузнавачките служби во масовна операција на шпионирање, предводена од премиерот Груевски, кој сакал да знае точно што се случува во земјата – во опозиција, во бизнис круговите и во својот кабинет. Не само што ова му помогна да ја задржи власта, но тоа, исто така, му даде конкурентска предност во огромен број на неговите бизнис зделки. На крајот,  разузнавачката служба рече “доста”и ги пренесе снимките на политичката опозиција.

Во наредните недели , Заев почна да ги објави снимките јавно , за сето тоа време барајќи од владата да ја предаде власта. Првичната реакција на Груевски беше дека лентите биле фабрикувани и доста контроверзно тој  го обвини Заев за предавство и дослух со странска разузнавачка служба, кој беше заговор за соборување на владата и дестабилизација на Македонија.

Под огромен притисок,Груевски  наводно соработувал со неговите албански коалициски партнери за производство на безбедносен инцидент во пограничниот град Куманово што резултираше со група на етнички албански паравоени сили, многу од Косово, против македонската полиција. Имаше престрелка, деветнаесет луѓе беа убиени.

Додека целта беше да се одвлече вниманието на јавноста од продлабочување на корупцискиот скандал, спротивното се случи, кога илјадници луѓе излегоа на улици, барајќи оставка на владата – не само Македонците, туку и етнички Албанци, кои остро ги критикуваа своите лидери за предавство на својата национална борба за достоинство и права.

Кога некои од овие протести се претворија во насилство, се повеќе загрижената ЕУ конечно повторно почна да се занимава со Македонија за да се постигне договор меѓу власта и опозицијата. Сето тоа резултираше со Договорот за Пржино, потпишан во јули минатата година, во кој беше утврден  планот за завршување на кризата.

Клучната одредба беше одлуката за предвремени избори, првично закажани за април оваа година. Во пресрет на овие, владата се согласи да формира Во пресрет на ова, владата се согласи да формира преодна администрација во која беше вклучена  политичката опозиција, а Груевски  со премиерската функција. Владата, исто така, се согласи да се исчистат изборните листи на Македонија, кои содржат илјадници фантомски ВМРО и ДУИ поддржувачи, и на опозицијата да и се даде еднаков пристап до државните медиуми.

Паралелно со ова, ЕУ побара  независен јавен обвинител да ги испита доказите содржани во протечените снимки.

Пржино донесе некаков мир, но малку вистински напредок. Прво, владата не успеа да ги измени  изборните листи  што доведе до одложување на изборите, до јуни. Потоа  прекина контакт со неефективниот посредник на ЕУ на земјата. Како одговор на тоа, Заев и остатокот од опозицијата најавија бојкот на изборите, тврдејќи опструкција на владата за фер конкуренција.

Со топката во судот на владата, претседателот на Македонија, кој се смета како марионета на Владата, минатиот месец го искористи својот авторитет да им прости на сите оние кои се под истрага од страна на специјалниот обвинител. Уште еднаш, населението се врати на улиците, барајќи оставка на владата и претседателот во она што сега се нарекува шарена револуција. Во меѓувреме, свесна за правецот на настаните, ДУИ најави дека ќе се приклучи на бојкотот на гласањето на опозицијата.

Додека Македонија се движи кон изборите со само една партија во трката, европските дипломати го зголемија притисокот врз  земјата. ЕУ предупреди дека нема да ја признае владата избрана по проблематично гласање. И, Германија, главниот трговски партнер на Македонија, испрати свој посредник за да се изврши притисок врз локалното население, почнувајќи со запирање на лажни избори.

Овие напори се исплатија. По разговорите со германскиот посредник, ДУИ го искористи својот авторитет да поднесува претставки до македонскиот Уставен суд за поништување на изборите. Минатата недела, Судот пресуди дека повеќепартиски избори со само една партија навистина ќе биде неуставно, и го откажа гласањето.
Досега добро. Но, она што ќе се случува понатаму е многу отворено прашање.

Во најдоброто сценарио, ВМРО ќе го прифати меѓународниот притисок и ќе ја отстапи контролата на технократска администрација, со што ќе бидат создадени услови за слободни и фер избори подоцна оваа година. Од своја страна, претседателот, исто така, ќе го повлече помилувањето му и соодветно ќе дозволи судскиот процес  да  продолжи. По транзиција на владата по Груевски, и со доаѓањето на нови политички фигури, ЕУ и САД ќе бараат од Грција  да ја укине 25-годишната блокада и да и дозволи на Македонија  западна интеграција.

Сепак, нештата може да не излезат толку добро.Мала е веројатноста Груевски да се откаже од власта доброволно, особено откако тој сега има интензитет. Додека суспензијата на изборите е површна победа за уставот, всушност го остава ВМРО на власт и без непосреден изборен предизвик.

Дури и подобро, по гласањето во парламентот оваа недела, ВМРО и ДУИ го користеле нивното мнозинство за протерување на преостанатите министри од опозицијата ,што донесе до ефикасно завршување на привремена администрација и враќање на старата коалиција. И плус, Груевски може да се потпре на пратеничката група на поддржувачи, кои зависат од опстанокот на партијата за своите работни места и егзистенција и кои се спремни да излезат на улица .

На кратко, сè што треба да направи за да ги постигне своите цели е да задржи статус кво.

Потенцијално, ЕУ ќе го зголемува притисокот врз Груевски. Во последните неколку недели, некои Европејци се заканија дека ќе ги санкционираат ВМРО, во обид да го принудат во согласност со условите на Пржино. Но, не е јасно дека ќе има согласност за тоа меѓу Централна Европа, која има потреба од Македонија на нивна страна да се спроведе затворањето на миграцијата на Балканот.

И дури и ако ЕУ не ја санкционира владата, ефектот може да биде едноставно да го турне во поблиски односи со Русија,што ќе ја воодушеви во можност да го прошири своето влијание во стратешкото бојно поле на Балканот.

Сето ова создава одлична можност за ДУИ и Албанците. Како што стојат работите, ВМРО останува во сила и коалицијата недопрена, но само благодарение на петиција  ДУИ на Уставниот суд, а потоа и суспензија на изборите.

Сега ДУИ вели дека сака нешто за возврат, а тоа нешто е федерализација на Македонија. Не само што ова се истакна како клучна побарувачка на етничките Албанци, кои сакаат да ги обезбедат своите права; но обезбедување на оваа цел може да помогне во оживувањето на означување на популарноста на ДУИ.

Овој ризик  што досега беше криза на владеењето сега ќе биде криза на државата. Албанците ќе се обидат да преговараат за федерализација на ВМРО под закана да се повлече од владата и со спроведување на нови избори. Но, ако ВМРО одбива да го признае ова барање, поради реакциите од македонските националисти, тогаш ДУИ може да ја напушти Владата во секој случај, со што ќе се стави крај на етничката поделба на власта и создавање на де факто поделба во земјата по етнички линии.

Позагрижувачки, настаните во Македонија се одвиваат во време кога соседно Косово се наоѓа во состојба на длабока политичка криза по договорот со ЕУ минатата година. Со Албанците од двете страни на порозната граница кои преговараат за територијата и управувањето, само оптимист би се коцкал  двата сценарија да не се приклучат.

Излезот од оваа криза не е многу лесна задача, а прашањата можат повеќе да се влошат пред тие да се подобрат. Но се уште има надеж дека се уште не е доцна да се спречи Македонија да излезе целосно надвор од контрола.
Тимоти Лес е директор на консултантска организација на политички ризик наречена Нова Европа и истражувач на форумот на Универзитетот во Кембриџ за геополитика.