Оваа пролет ја одбележува 18-годишнината од бомбардирањето на НАТО на поранешната Сојузна Република Југославија. Годишнината од воздушните напади беше одбележана за време на еден настан во Грделичка клисура, каде што беа погодени патнички вагони, како и за време на серија реквизити низ цела Србија.

Србија ја искористи оваа годишнина, исто како што ги користеше и сите претходни, да го продлабочи и зајакне наративното “страдање на невиниот српски народ – жртва на заговор на западните сили и Голема Албанија” и да се сеќава на бомбардирањето како исклучително изолиран настан од целата деценија што му претходеше. Оваа година, претставниците на државата, истите лица што ја водеа државата во 1990-тите, се обидоа да ја предизвикаат најголемата можна националистичка хистерија и да ја продлабочат и консолидираат позицијата на жртвите на Србија.

Се чини дека секоја нова годишнина ја подвлекува подлабоката теза на “кривичното претпријатие против мала, изнемоштена, но горда Србија” во свеста на дури и таа генерација која се родила само во 1990-тите. Јазот меѓу искуствата на лицата од Србија за време на нападите на НАТО и вистинската војна што беснееше во Косово се чини дека се проширува од година во година.

Колективното сеќавање на “косовското прашање” во Србија важи само до март 1999 година, периодот на повлекување на армијата и полицијата, линии на српски бегалци и почеток на бомбардирања, што несомнено резултираше со цивилни жртви. И покрај фактот што, покрај воените и полициските сили, во војната учествуваа и десетици илјади присилно мобилизирани мажи, сите настани кои не се совпаѓаат со националниот мит за “одземање на светите српски земји” се бришат од сеќавањето на нашето општество.

Со континуирано промовирање на националистичкиот дискурс и прецизноста на “нашата страна” на приказната, Србија повторно ја пропушти шансата да се погледне во огледало и да гледа во цела декада од својата одговорност за военото лудило на територијата на ооранешна Југославија.

Инсистирајќи само на индивидуални податоци и појави, нашето општество ги занемарува и брише злосторствата против несрпското население во Косово осумнаесет години. Процесите на албанските бегалци од Косово се потполно избришани од сеќавањето. Исто така, не постојат егзекуции на цели семејства и убиства на цивили во српската верзија на “конфликти” во Косово.

Потсетниците за етничко чистење, прогон и масовни прекршувања на човековите права од страна на поранешниот режим се ставаат на маргините на општеството, надвор од доминантната политичка нарација. Осврнувајќи се на сопствената одговорност за сè што се случило во Косово во текот на изминатите децении, се задржува само за ретки лица и групи кои се осмелуваат да го предизвикаат националниот мит за “украден дел од територијата”.

Лицата кои иницираа неколку активистички иницијативи и ја препознаа воената машинерија во моментот на севкупното опкружување со националистичкиот и нарцистичкиот транс и укажаа на фаталностите, беа забранети и од јавната сфера. Анти-воените протести, мировните акции и дезертирањата сè уште се сметаат за најстрашни предавства на земјата, исто како што беше случај и тогаш.

Во време кога се случија злосторствата против несрпското население, недостатокот на знаење и информации на граѓаните на Србија во врска со ова прашање до одреден степен беше оправдан. Целата медиумска машинерија служеше за целта на презентирање на лажна слика за јавноста. Недостатокот на точни информации и свесно криење на вистината наложена од државата предизвика лажна претстава за нашата одговорност во нашето сеќавање. Денес, речиси две децении по војната, имаме информации и податоци за сè што се случуваше за време на војната. Постојат и архиви кои несомнено упатуваат на вклучување и на државата и на поединците во злосторствата во Косово. Сепак, дури ни материјалните докази, како што се масовната гробница со тела на Албанци пронајдени на територијата на главниот град на Србија, не се доволни за да можеме да погледнеме во огледало и да создадеме меморија базирана на факти.

Авторот на блогот е

Милена Поповиќ

Новинар од Белград

И коавтор на филмот “Албанските жени се наши сестри”